نگاهی انتقادی به سریال آشپزباشی

همه آن‌هایی که سریال «زیر تیغ» ساخته محمد رضا هنرمند را دیده بودند برای تماشای سریال « آشپزباشی» کنجکاو بودند. گرچه این بار او از تراژدی به کمدی تغییر ژانری داده بود اما همان جزیی‌نگری و مقدمه چینی و ضرب آهنگ كندی كه در «زیرتیغ» وجود داشت در «آشپزباشی» هم به چشم می‌خورد؛ منتها با این تفاوت كه در آنجا این تمهیدات مقدماتی در یك روال منطقی، تعلیق‌پذیر شده بود و با فرآیند دراماتیكی قصه تناسب داشت. اما در اینجا به کشدار شدن قصه منجر شد و کمی قصه را از ریتم انداخت. در عین این‌كه داستان در دوگانگی موقعیت جدی و روایت طنز دچار لكنت شده و گویی تكلیف اثر با ژانر معلوم نیست.

دقیقا به همین دلیل است كه مخاطب دچار شك و تردید می‌شود كه آیا دعوای اكبر و مینو، یك شوخی و لجبازی رمانتیك است یا واقعی و دراماتیك؟ به عبارت دیگر حجم كمیك داستان با توجه طنز بودن ژانر سریال هم‌وزن نیست و این مسئله دریافت حسی مخاطب را از ماجرا مخدوش كرده و در نوسان قرار می‌دهد.

«آشپزباشی» به جزئیات در روایت توجه زیادی كرده و كارگردان از عناصر و مولفه‌های درام به‌سادگی عبور نكرده است. اما این جزیی‌نگری بیشتر به لوكیشن، اشیاء و فرآیند آشپزی است. اساسا غذا و آشپزی و لوازم و مفاهیم وابسته به آن مثل رستوران و آشپزخانه و ادویه و رنگ‌و‌لعاب غذا در این سریال به مركز تصویر درآمده و از این حیث با فیلم «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» علی رفیعی پهلو می‌زند.

این رویكرد در عین حال نگرش مخاطب را به غذا و آداب غذا خوردن ارتقا بخشیده و سویه زیبایی‌شناسی آن را افزایش می‌دهد. بخش عمده‌ای از جذابیت‌های بصری سریال با همین غذاهای رنگارنگ و تزیین شده و سفره آرایی‌های شیك، تامین می‌شود و فضای شاد و مفرحی به آن می‌بخشد. «آشپزباشی» قصه خود را براساس یك موقعیت متضاد و پرتنش در روابط خانوادگی روایت می‌كند و پیرنگ آن با «زیرتیغ» شباهت دارد. در درون همین كشمكش زناشویی است كه طنز ماجرا شكل می‌گیرد و پیش می‌رود؛ اما هنوز تعلیق خاصی به وجود نیامده مگر اینكه این دعوای خانوادگی به جاهای باریك كشیده و مسئله در موقعیت پرتنش‌تری مثل طلاق بیفتد تا داستان از این یك‌دستی خارج شده و تعلیق‌پذیر شود.

در عین حال رویكرد اجتماعی و رفتارشناسی نیز در دل همین مناسبات به تصویر كشیده شده و نوعی آسیب‌شناسی خانوادگی در طبقه متوسط جامعه ایرانی صورت می‌گیرد. از این حیث محمدرضا هنرمند را می‌توان سریال‌سازی دانست كه دغدغه مسائل عاطفی و خانوادگی در كارهای او همواره به عنصر مهمی تبدیل می‌شود كه در ژانرهای مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد.

تا اینجای كار شاید بتوان دو عنصر مضمونی و فرمی را در آشپزباشی برجسته دانست كه یكی به خود آشپزی و روش تهیه و طبخ غذا برمی‌گردد و دیگری لجبازی كودكانه‌ای است كه مناسبات دو شخصیت اصلی قصه را شكل می‌دهد. هر كدام از این دو ویژگی عناصر سینمایی خود را به همراه داشته و به سریال تزریق می‌شود. به عبارت دیگر نقطه عطف درام در تنش در روابط اكبر و مینو بنا می‌شود و به همین واسطه، پای بقیه شخصیت‌های قصه از طرف خانواده آن دو نفر نیز به ماجرا كشیده می‌شود كه به شكل پازل‌گونه در كنار یكدیگر قرار می‌گیرد تا كلیت قصه را بسازد.

بیشتر بخوانید:

با کارنامه کاری بازیگران آشپزباشی بیشتر آشنا شوید

دانلود و مشاهده قسمت‌های مختلف «آشپزباشی»

 در «آشپزباشی» دو موقعیت اصلی یعنی محیط رستوران و محیط خانه به عنوان لوكیشن مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما هردو آنها در ذیل نام سریال در یك مكان خلاصه می‌شود و آن هم آشپزخانه است. در واقع آشپزخانه در مقام یك شخصیت و كاراكتر اصلی در مركز ثقل داستان قرار گرفته و از شی‌ءبودگی صرف خارج می‌شود. در اینجا غذا به مثابه متن، كاركرد دراماتیكی پیدا كرده و در حاشیه داستان نمی‌ماند. اما حضور پر رنگ این عناصر باعث غفلت از درام شده و داستان پركش‌و‌قوس و پرتعلیق به قصه‌ای كشدار و كند بدل می‌شود كه ادامه این روند به سریال ضربه زده و از جذابیت آن می‌كاهد.

 در عین حال حضور بازیگران توانا در این سریال و قدرت بازیگریشان ممكن است این اتفاق را به تاخیر بیندازد. شخصیت‌پردازی و سطح بازیگری در آشپزباشی به اندازه‌ای است كه بشود بدون توجه به فیلمنامه هم از آن لذت برد، ضمن اینکه زبیایی‌شناسی بصری آن را هم نباید فراموش كرد.

سویه خانوادگی داستان و به ویژه جنس اختلاف اكبر و مینو به گونه‌ای است كه بسیاری از خانواده‌های ایرانی با آن همذات پنداری كرده و نسبت به یكی از آنها موضع گیری می‌كنند. تضاد بین زوجین به‌گونه‌ای طراحی شده و روایت می‌شود كه به شكل مطلق نمی‌توان درباره هر كدام از این شخصیت‌ها حكم اخلاقی صادر كرد و مثلا یكی را مقصر و دیگری را مبرا كرد. همین نسبیت كنش‌مند از كاریكاتوری شدن شخصیت‌ها جلوگیری كرده و نگاه دوقطبی و سیاه‌‌و‌سفیدی به آنها ندارد.

آشپزباشی با توجه به قصه‌ای كه روایت می‌كند، در مرز میان خانواده و جامعه حركت كرده و تقارن و هم‌پوشانی آن دو را به تصویر می‌كشد، لذا هم یك داستان خانوادگی دارد كه روانشناسی خود را داشته و هم سویه اجتماعی كه تصویری جامعه‌شناختی از موقعیت داستان ارائه می‌دهد.

(نویسنده: سید رضا صائمی)

شایان ذکر است، سریال «آشپزباشی» هر شب ساعت ۲۰:۰۰ روی آنتن شبکه آی‌فیلم می‌رود و در ساعت‌های ۰۴:۰۰ و ۱۲:۰۰ روز بعد بازپخش می‌شود.

م ه / س م